adversariële

Adversariële is een bijvoeglijk naamwoord van adversarius, verwijzend naar tegenstanders of oppositie. In juridische context wordt de term gebruikt om procedures, processen of systemen te beschrijven waarin tegenpartijen de drijvende kracht zijn achter de casus. Een adversariële rechtspleging kenmerkt zich doordat de partijen zelf verantwoordelijk zijn voor het verzamelen en presenteren van bewijsmateriaal en argumenten, terwijl de rechter als neutraal scheidsrechter optreedt die zorgdraagt voor eerlijkheid, rechtsregels toepast en een beslissing neemt op basis van het aan de zijde van de partijen gepresenteerde materiaal. De last- en bewijslast liggen doorgaans bij de partijen, en procedures volgen vaak een structuur waarin hoor- en getuigenverhoren, schriftelijke stukken en kruisverhoor voorkomen.

Deze aanpak staat in contrast met inquisitoire rechtspleging, waarbij de rechter een actievere rol inneemt bij het onderzoeken van feiten en het verzamelen van bewijs, en waarin de staat een grotere initiërende rol heeft in het feitenonderzoek. Het begrip adversariële benaderingen wordt veel gebruikt in vergelijkende rechtswetenschap om verschillende juridische tradities te kenmerken; typisch worden common-law-systemen als adversariëler beschouwd, terwijl veel civiele rechtsstelsels elementen van inquisitoire kenmerken vertonen, hoewel in de praktijk beide elementen soms samengaan.

Herkomst en gebruik: het woord is ingeburgerd in Nederlandse juridische literatuur en bespreekt onderwerpen als procedurerechten, rechtsbescherming en toegang tot justitie. Buiten de rechtstheoretische context kan het concept van adversariële interactie ook in meer algemene zin worden gebruikt om rivaliteits- of tegenstrijdigheidsmechanismen tussen partijen te beschrijven.