Ziekteveroorzakende

Ziekteveroorzakende is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat gebruikt wordt om een organisme, stof of factor aan te duiden die ziekte bij een gastheer kan veroorzaken. Het beschrijft dus de vermogen van een agent om pathogeen te zijn, oftewel een ziekte teweeg te brengen. Het begrip komt veel voor in microbiologie, virologie, geneeskunde en volksgezondheid.

Een ziekteveroorzakende agent kan verschillende vormen aannemen, waaronder bacteriën, virussen, schimmels, parasieten, prionen en toxines. Of een agent daadwerkelijk ziekte veroorzaakt, hangt af van factoren zoals de dosis, de virulentie van het organisme, de gesteldheid van de gastheer, en omgevingsomstandigheden. Niet alle blootstelling leidt tot ziekte; sommige agentia zijn mogelijk aanwezig zonder ziekte te veroorzaken of blijven beperkt tot asymptomatische infecties.

Het concept staat nauw in verband met termen als pathogeen en virulentie. Een pathogeen is een ziekteveroorzakend organisme, terwijl virulentie verwijst naar de mate waarin het ziekmakende kenmerken bezit. Ziekteveroorzakende factoren omvatten bijvoorbeeld toxines, adhesiemoleculen, invasie-enzymen en andere virulence determinants die de schade bij de gastheer kunnen vergroten.

In de praktijk wordt het begrip gebruikt bij risicoanalyse, diagnostiek, infectiepreventie en volksgezondheid. Het onderscheid tussen ziekteveroorzakend en niet-ziekteveroorzakend (of commensaal) is belangrijk voor behandelingskeuzes, beleid rondom besmettelijke ziekten en de ontwikkeling van vaccins en antimicrobiële middelen.

Zie ook: pathogeen, virulentie, Koch’s postulaat, infectieziekten.