Transitieperiodes

Transitieperiodes zijn periodes waarin een socio-technisch systeem verandert van een bestaand, stabiel regime naar een nieuw, alternatief regime. Ze ontstaan door langdurige veranderingen in technologie, economie, regelgeving en gedrag, en worden gekenmerkt door onzekerheid, experimenten en maatschappelijke keuzemogelijkheden die richting geven aan de lange termijn.

Kenmerken van transitieperiodes zijn onder meer dat verandering zelden lineair verloopt: oude en nieuwe praktijken bestaan gelijktijdig naast elkaar, er ontstaan spanningen tussen gevestigde belangen en vernieuwende ideeën, en het doorlopen van meerdere fasen kan lang duren. Positieve krachten zoals technologische innovatie en beleidsstimuli kunnen tipping points verleggen; tegengestelde krachten zoals publieke weerstand of kapitaalkosten kunnen vertragen.

Transitieperiodes komen voor in verschillende domeinen, bijvoorbeeld de energietransitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare bronnen; de mobiliteitstransitie met verschuivingen naar elektrisch of gedeeld vervoer; de digitale transitie die processen automatiseert en connectiviteit vergroot; en sociale of demografische transities zoals vergrijzing en verstedelijking. In onderwijs en arbeid toont zich vaak een transitie naar digitale en flexibele leermethoden en skillsets.

Beleid en praktijk richten transitieperiodes aan met lange-termijnvisies, governance op meerdere niveaus en leer- en experimenten. Transitiemanagement en de Multi-Level Perspective bieden raamwerken voor het verbinden van experimenten in niches met bredere systeemveranderingen en de onderliggende instituties. Monitoring van indicatoren, betrokkenheid van belanghebbenden en flexibiliteit in regels helpen om overgangsdoelen te verwezenlijken.