Tijdsformulieren

Tijdsformulieren, oftewel tijdsvormen, vormen de set van grammaticale vormen waarmee een werkwoord tijd aangeeft. Ze geven aan wanneer een handeling of gebeurtenis zich afspeelt ten opzichte van het spreekmoment, en ze dragen bij aan de interpretatie van de volgorde en de duur van gebeurtenissen. In het Nederlands worden de belangrijkste tijdsvormen traditioneel onderscheiden als onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT), onvoltooid verleden tijd (OVT), voltooid tegenwoordige tijd (VTT) en voltooid verleden tijd (VVT).

De OTT geeft wat er nu gebeurt: ik loop. De OVT beschrijft verleden gebeurtenissen: ik liep. De VTT combineert een hulpwerkwoord met het voltooid deelwoord en drukt uit dat iets in het heden is voltooid: ik heb gelopen. De VVT geeft een handeling aan die voorafging aan een andere verleden handeling: ik had gelopen. Voor de toekomst wordt veelal gebruikgemaakt van het hulpwerkwoord zullen of van perifrastische constructies met gaan of met de tegenwoordige tijd plus tijdsmarkering: ik zal komen; ik ga morgen komen.

Tijdsformulieren worden gevormd met combinatie van hulpwerkwoorden (hebben of zijn) en het voltooid deelwoord, of met de vervoeging van het hoofdwerkwoord in de niet-voltooide vormen. De keuze van tijdsvorm bepaalt mede het narratieve perspectief en de leeservaring: in schriftelijk Nederlands komt de OVT en VVT vaak voor in verhaallijnen, terwijl OTT en VTT in informele spraak en beschrijvingen gangbaar zijn. Onregelmatige werkwoorden vertonen vaak stamwijzigingen in bepaalde tijden.