Schaamte

Schaamte is een zelfbewuste emotie die optreedt wanneer iemand denkt dat anderen of de eigen normen hem of haar negatief oordelen. In tegenstelling tot schuld, dat gericht is op een specifieke daad ("ik heb iets fout gedaan"), richt schaamte zich op het zelfbeeld ("ik ben zwak" of "ik voldoe niet aan de norm"). Deze emotie kan privé voorkomen, maar ook openbaar optreden in sociale situaties waarin men zich bekritiseerd of beoordeeld voelt.

Schaamte ontstaat vaak door sociale evaluatie en de interneisering van normen binnen een cultuur of groep. Bij kinderen ontwikkelt het zich via sociale feedback: fouten, tekortkomingen of afwijkend gedrag kunnen schaamte oproepen. In sommige culturen speelt schaamte een beperkende rol; daar zijn groepsnormen en eer vaak sterker verbonden met normhandhaving via schaamte.

Functioneel gezien kan schaamte een sociaal regulerend mechanisme zijn: het moedigt naleving van normen aan en beperkt gedrag dat de groep schaadt. Aan de andere kant kan chronische schaamte leiden tot negatieve zelfopvatting, depressie, angst en relatieproblemen. Het kan ook gepaard gaan met vermijding, agressie of perfectionisme.

Mensen verschillen in gevoeligheid en expressie van schaamte en in hoe open ze over die gevoelens spreken. Omgaan met schaamte kan bestaan uit copingstrategieën zoals zelfcompassie, cognitieve herstructurering, mindfulness en het zoeken van steun bij anderen. In therapie kan het verkennen van schaamte helpen bij het verminderen van de impact op het dagelijks leven.

Zie ook: schuld, stigma en schaamte, culturele normen.