Perspectiefspunt

Perspectiefspunt is een term die in verschillende disciplines wordt gebruikt om het standpunt of de invalshoek te beschrijven waardoor een verhaal, een gebeurtenis of een beeld wordt waargenomen en gepresenteerd. Het verwijst naar het punt van waaruit informatie wordt geïnterpreteerd en kan bepalend zijn voor wat wel of niet bekend is en hoe emoties en intenties overkomen. In het Nederlands wordt het verwant aan termen als vertelperspectief, gezichtspunt en standpunt.

In de literatuur en vertelkunst verwijst het perspectiefspunt meestal naar wie de verteller of focalisator is en uit welk referentiekader gebeurtenissen worden beschreven. Veelvoorkomende categorieën zijn het ik-perspectief (eerste persoon), het jij-perspectief (tweede persoon) en het hij/zij-perspectief (derde persoon). Daarnaast bestaat er alwetend verhandelend perspectief (onbeperkte kennis van het verhaal) en beperkt perspectief (focalisatie via één of enkele personages). Moderne fictie werkt vaak met meervoudige of wisselende perspectieven, waarmee lezers verschillende kanten van een verhaal kunnen ervaren en de betrouwbaarheid van de verteller kunnen worden getest.

In beeldende kunst en film biedt het perspectiefspunt een vergelijkbare functie, maar dan via visuele middelen. De kijker krijgt informatie via het camerastandpunt, de kadering, montage en belichting. Door gekozen perspectieven kan men de nadruk leggen op bepaalde personages, emoties of gebeurtenissen en de interpretatie sturen zonder expliciete vertelling.

Het begrip perspectiefspunt helpt bij analyse van hoe een verhaal of beeld betekenis krijgt. Het onderzoekt wie weet wat, wie wat ziet en hoe die kennis de interpretatie van de toeschouwer of lezer beïnvloedt. Zie ook vertellingsperspectief en focalisatie.