Olieverf

Olieverf is een schildermedium waarin fijn gemalen pigmenten zijn opgelost in een droogtend bindmiddel, meestal lijnolie. Soms worden notenolie of koolzaadolie gebruikt, of mengsels daarvan. Olieverf biedt een rijke kleur, glans en een groot vermogen tot mengen en opbouwen in transparante of dichte lagen. De techniek kreeg in de 15e eeuw in Noordwest-Europa brede toepassing en werd daarna wereldwijd verder ontwikkeld.

De verf droogt langzaam doordat de olie oxideert en een film vormt. De droogtijd varieert met het pigment, de verhouding olie en de omgeving. Een belangrijk principe is vet over mager: olierijke lagen boven dunnere, minder vette lagen om scheurvorming te voorkomen.

Technieken omvatten glazuurwerk, waarbij dunne transparante lagen kleur over elkaar worden aangebracht, en impasto met zichtbare penseelstreken. Een onderlaag kan grisaille zijn, opgesteld als tonaliteit of schets. Olieverf laat zich lang bewerken en glad blenden, wat subtiele overgangen mogelijk maakt.

Ondergronden bestaan uit houten panelen of doek, meestal voorbereid met een gesso- of krijtlaag die de verf grip geeft. Moderne olieverven blijven relatief flexibel; er bestaan alkyd-olievarianten die sneller drogen.

Veiligheid en onderhoud: werken met oplosmiddelen vereist ventilatie en handschoenen; sommige pigmenten zijn giftig (loodwit, cadmium, kwikverbindingen) en vernissen of resten vereisen zorgvuldige verwijdering. Reiniging en opslag moeten volgens lokale regels plaatsvinden.

Historisch gezien werd olie verf in de 15e–17e eeuw dominant ontwikkeld door Vlaamse en Noord-Nederlandse kunstenaars zoals Jan van Eyck en de Hollandse meesters; daarna bleef het een belangrijke schildertechniek, ook in moderne tijden, soms in combinatie met synthetische bindmiddelen.

Conservering en afwerking: na droging kan een beschermende vernislaag worden aangebracht om kleur te beschermen tegen stof en UV-licht. Veranderingen in kleurnuances kunnen optreden met ouderdom.