Nietmembraangebonden

Nietmembraangebonden is een term in de biologie die verwijst naar cellulaire componenten die niet door een lipidemembraan omgeven zijn. Het tegenovergestelde is membraangebonden, zoals de celkern, mitochondria, endoplasmatisch reticulum en het Golgi-systeem, die bestaan uit compartimenten omsloten door membranen.

Voorbeelden en kenmerken. Veel voorkomende niet membraangebonden structuren zijn ribosomen die als losse eenheden in het cytosol voorkomen, proteasomen die eiwitten afbreken, en het cytoskelet met zijn actine- en microtubulusfilamenten. Ook de nucleolus is een niet membraangebonden structuur binnen de celkern. Daarnaast omvatten niet membraangebonden RNA-proteïne granules zoals stressgranules en P-bodies, die ontstaan door interacties tussen RNA en eiwitten. Deze structuren zijn typisch dynamisch en kunnen snel assembleren en disassembleren.

Organismen en functioneren. In prokaryoten ontbreken interne membranale organellen, waardoor veel functies in het cytosol plaatsvinden als niet membraangebonden componenten. Ook bij eukaryoten bestaan naast membraangebonden organellen talloze niet membraangebonden structuren. Ze ontstaan vaak via directe interacties tussen moleculen en kunnen functioneren als stabiele of tijdelijk aanwezige compartments, bij voorbeeld door mechanismen zoals vloeistof-vloeistof fasische scheiding.

Zie ook. De term wordt meestal gebruikt wanneer benadrukt moet worden dat een structuur of complex niet door een membraan is omsloten, in tegenstelling tot membraangebonden organellen. Het begrip helpt bij het beschrijven van subcellulaire localisatie, dynamiek en biochemische regulatie zonder membraanrestricties.