Nabijheidsbeperkingen

Nabijheidsbeperkingen is een term uit het Nederlands recht die verwijst naar afspraken of verplichtingen die de nabijheid tussen partijen, activiteiten of locaties beperken. Ze kunnen voorkomen in verschillende rechtsgebieden, waaronder ondernemingsrecht, contractrecht, arbeidsrecht en ruimtelijke ordening. Het uitgangspunt is dat beperken van nabijheid nuttig kan zijn om belangen als veiligheid, privacy, vertrouwelijkheid of concurrentievermindering te beschermen, maar dat zulke beperkingen ook concurrentiebeperkingen kunnen opleveren.

Toepassingsgebieden en voorbeelden

In handelsrelaties komen nabijheidsbeperkingen vaak voor als geografische of klantgerichte beperkingen in distributie- of franchiseovereenkomsten. Ook kunnen clausules bestaan die een (voormalige) werknemer verhinderen om binnen een bepaald gebied bij een concurrent te gaan werken of relaties met bepaalde klanten na te laten. Minder beperkende alternatieven zijn vaak preferentieel wanneer de bescherming van bedrijfsbelangen daarmee wordt bereikt zonder de vrije mededinging onnodig te beperkt.

Juridische toets en kader

Nabijheidsbeperkingen worden in de praktijk getoetst aan redelijkheid en proportionaliteit. In de Europese en Nederlandse context gelden regels die beperkingen op concurrentie en marktgebonden afspraken toetsen aan het doel, de noodzakelijkheid en de duur en omvang van de beperkingen. Toezicht en handhaving liggen meestal bij personen of instanties zoals ondernemingsautoriteiten en, waar van toepassing, de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Bij arbeidsrechten kan de geldigheid van een clausule afhangen van factoren zoals de relatie tussen werkgever en werknemer, het doel van de beperking en de redelijkheid in tijd en gebied.

Doel en afweging

Het kernprincipe is dat nabijheidsbeperkingen moeten dienen voor een legitiem bedrijfs-, veiligheids- of vertrouwelijkheidsbelang, terwijl ze zo beperkt mogelijk moeten zijn in duur, geografische reikwijdte en reikwijdte van activiteiten om ongewenste concurrentie te voorkomen. In de praktijk vereist dit zorgvuldige afweging en kan juridische toetsing nodig zijn om tot gelding of vernietiging te komen.

---