Meditatief

Meditatief is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat verwijst naar zaken die met meditatie, contemplatie of een toestand van rustige, gerichte aandacht te maken hebben. Het kan betrekking hebben op praktijken, kunstvormen, muziek of dagelijkse activiteiten die gericht zijn op innerlijke kalmte en concentratie.

In praktischer zin wordt meditatief doorgaans gebruikt voor activiteiten die stilte, ademcontrole en aandacht voor het huidige moment benadrukken. Voorbeelden zijn zit- of ademmeditatie, mindfulnessoefeningen, maar ook meditatieve vormen van beweging zoals laat als warming-up of langzame, bewuste bewegingen. Daarnaast wordt de term toegepast op kunst en media die inspiratie geven voor rust en aandacht, zoals meditatieve muziek, poëzie of schilderkunst die een contemplatieve ervaring stimuleren.

Kenmerken van een meditatieve activiteit zijn onder meer langzame, regelmatige ademhaling, weinig prikkels uit de omgeving en een focus op het hier en nu. Doelen zijn vaak stressreductie, verhoogde zelfbewustheid en emotionele regulatie. Vanuit onderzoeksgebieden zoals psychologie en gezondheidszorg wordt mede gekeken naar mogelijke gunstige effecten op welzijn, gespannen spieren en cognitieve functies, hoewel de evidentie per toepassing verschilt.

Historisch gezien vinden elementen van meditatie en contemplatie hun oorsprong in diverse tradities, waaronder boeddhistische, hindoeïstische en christelijke praktijken. In westerse context is meditatief denken sinds de late twintigste eeuw geïntegreerd in welzijns- en klinische benaderingen, vaak in combinatie met mindfulness en andere stressreductietechnieken.

Hoewel meditatief en meditatie verwant zijn, verwijst meditatie naar de activiteit zelf, terwijl meditatief een beschrijvend begrip is voor de stijl of aard van een beoefening of kunstwerk.