Landschapselementen

Landschapselementen zijn de bouwstenen van het landschap en omvatten zowel natuurlijke elementen als door menselijke activiteit gevormde onderdelen. Ze vormen de ruimtelijke structuur, bepalen de beleving en leveren ecologische, functionele en culturele waarden. Voorbeelden zijn onder meer bodems, reliëf, vegetatie en water, aangevuld met bebouwing, infrastructuur en erf- of tuinelementen.

In de beleving en het ontwerp van landschappen worden meerdere typen onderscheiden. Vegetatie omvat bomen, heggen en houtwallen, struweel en boskernen; water omvat sloten, kanalen, plassen en moerassen; open ruimten betreffen graslanden, akkers en heidevelden. Fysieke grenzen zoals wegen, paden, muren, hekwerk en erfafscheidingen vormen de randstructuren. Culturele landschapselementen zoals erfgoedmonumenten, kades of dijken dragen het karakter van een gebied. Ook elementen die microklimaat en hydrologie beïnvloeden, zoals windsingels en schaduwstraten, horen erbij.

Landschapselementen bepalen waar mensen lopen, fietsen en wonen, en hoe water veilig wordt beheerd. Ze sturen zichtlijnen, zorgen voor biodiversiteit, wateropvang en landgebruik, en dragen bij aan identiteit en herinnering. In landschapsontwerp en ruimtelijke planning worden ze bewust geselecteerd en geplaatst om overgangen tussen zones te verbeelden, herkenbaarheid te geven en ecologische en recreatieve functies te ondersteunen.

Beheer en behoud van landschapselementen zijn van belang voor behoud van biodiversiteit, waterkwaliteit en cultuurhistorisch erfgoed. Onderhoud kan bestaan uit snoeien, begrazing, waterpeilbeheer, en reconstructie van historische randen. In nationale en regionale beleidskaders worden landschapselementen vaak benoemd als kernonderdelen van landschap, waarvoor monitoring en bescherming gelden.