Hyperaldosteronisme

Hyperaldosteronisme is een aandoening waarbij de bijnieren overtollig aldosteron produceren. Dit hormoon stimuleert natriumretentie en kaliumuitscheiding in de nieren, waardoor bloeddruk kan stijgen en kalium in het bloed laag kan worden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen primair hyperaldosteronisme en secundair hyperaldosteronisme. Primair hyperaldosteronisme ontstaat meestal door een aldosteronproducerend adenoom (Conn-syndroom) of bilaterale bijnierhyperplasie; zeldzame familiale vormen en andere oorzaken komen voor. Secundair hyperaldosteronisme ontstaat door activering van het renine-angiotensine-systeem, meestal door verminderde nierperfusie zoals bij renovasculaire stenose, congestief hartfalen, levercirrose, nefrotisch syndroom of dehydratie.

Pathofysiologie: bij hyperaldosteronisme stijgt de natriumreabsorptie in de distale nefronen, terwijl kaliumverlies toeneemt. Dit veroorzaakt meestal hypertensie en hypokaliemie en kan leiden tot metabole alkalose.

Klinische kenmerken: veel patiënten hebben geen symptomen of een milde presentatie. Bij hypokaliemie kunnen spierzwakte, krampen en polyurie voorkomen; ernstige gevallen kunnen aritmieën en complicaties door hoge bloeddruk veroorzaken.

Diagnose: screening gebeurt met de ratio van aldosteronconcentratie en renineactiviteit (PAC/PRA). Bevestiging gebeurt met suppressietesten zoals saline suppression test of orale natriumbelasting. Beelddiagnostiek omvat CT of MRI van de bijnieren; bij behoefte aan lateraliteit kan adrenal venesampling worden toegepast.

Behandeling: primair unilateral hyperaldosteronisme wordt meestal operatief behandeld door laparoscopische adrenalectomie. Bilaterale hyperplasie wordt behandeld met receptorantagonisten voor mineralocorticoïde receptoren zoals spironolacton of eplerenon. Secundair hyperaldosteronisme vereist behandeling van de onderliggende oorzaak. Monitoren van bloeddruk, serumkalium en hormoonniveaus is nodig.

Prognose en epidemiologie: behandeling verbetert bloeddruk en kalium bij veel patiënten. Bij hypertensie wordt geschat dat primair hyperaldosteronisme ongeveer 5-10% van hypertensiegevallen betreft; bij resistieve hypertensie kan dit tot circa 20% oplopen.