Gebruiksporen

Gebruiksporen zijn verkleuringen, slijtage of resterende resten op voorwerpen die ontstaan zijn door hun gebruik in het dagelijks handelen. Ze komen voor op uiteenlopende materialen zoals stenen werktuigen, metalen gereedschappen, aardewerk, been en hout, maar ook op andere artefacten. Het doel van het bestuderen van gebruiksporen is inzicht te krijgen in de functies van voorwerpen en in de activiteiten die mensen uitvoerden met deze gereedschappen.

Tot de gebruiksporen gerekend worden onder andere macroscopische slijtage van randen of polijsting, micro-scratches, chip- of afsplitteringspatronen en resten van de verwerkte materialen (plantaardige vezels, dierlijk vet, harsen). Deze sporen kunnen zichtbaar zijn met het blote oog of onder vergroting.

De analyse van gebruikssporen gebeurt vaak via gebruikssporenanalyse (use-wear analysis) en wordt aangevuld met experimentele reconstructies en residuosanalyses. Onderzoekers vergelijken waargenomen patronen met referenties uit experimenten en met verwante artefacten om de functie te interpreteren. Moderne technieken zoals microscopie (stereomicroscoop, scanning electron microscope) en chemische methoden helpen bij het identificeren van residues.

Interpretatie van gebruikssporen vereist voorzichtigheid: vergelijkbare patronen kunnen door verschillende handelingen of door taphonomische processen ontstaan. Daarom wordt doorgaans gewerkt met een meervoudige benadering, rekening houdend met context, typologie en associatie met andere voorwerpen uit dezelfde vindplaats.

Het onderzoek naar gebruikssporen draagt bij aan het begrijpen van dagelijks leven, productie en technologie van oude samenlevingen, en biedt inzicht in gereedschapgebruik, specialisatie en arbeidsdeling.