Fricatieven

Fricatieven zijn medeklinkers die ontstaan door een nauwe opening waardoor de luchtstroom turbulentie ondervindt. Daardoor klinkt het geluid als een voortdurende, schurende frictie tijdens de articulatie. Het geluid is continu en verschilt van een plosief, waarbij de lucht kort wordt geblokkeerd.

Fricatieven kunnen stemloos of stemhebbend zijn. Stemloze voorbeelden zijn f, s en x, terwijl hun stemhebbende tegenhangers v, z en ɣ of x̄ passeren. Een andere gangbare indeling is die naar plaats van articulatie: labiodentaal (f, v), interdentaal (niet altijd in Nederlands, maar in sommige talen), alveolair (s, z), postalveolair (ʃ, ʒ), palataal (bijvoorbeeld ɕ, ʑ in sommige talen), en velaar (x, ɣ). Glottale fricatieven zoals h komen ook voor in veel talen.

Een veelgebruikt onderscheid in fricatieven is dat ze sibilant zijn of niet. Sibilante fricatieven zoals s, z, ʃ en ʒ produceren een scherp, hoogfrequent geluid, terwijl niet-sibilante fricatieven zoals f, h en x vaak minder scherp klinken. Toch kunnen geluid en luidheid variëren per taal en positie in een woord.

In taalkunde vormen fricatieven een belangrijke groep klanken die contrastsituaties mogelijk maken tussen woorden en morfemen. Ze komen voor in vrijwel alle talen en kunnen in klankwetten en fonotaxis een bepalende rol spelen bij klankveranderingen, assimilatie en lenitatie. De exacte inventory en uitspraak van fricatieven verschilt per taal en dialect.