Fibroblastactivatie

Fibroblastactivatie is het proces waarbij residentiële fibroblasten in weefsels onder invloed van schade of ontsteking een actiever fenotype aannemen. Geactiveerde fibroblasten produceren meer extracellular matrix en krijgen contractiele eigenschappen die lijken op die van myofibroblasten. Een kenmerkend fenotype is de expressie van α-smooth muscle actine (ACTA2) en een verhoogde synthese van collageen en fibronectine. Deze cellen spelen een sleutelrol in zowel weefselherstel als fibrose.

Activering vindt plaats onder invloed van cytokinen en groeifactoren zoals TGF-β en PDGF, maar ook door ontstekingsmediatoren (bijv. IL-1, IL-6, TNF-α) en door mechanische signalen door vergroving van de extracellulaire matrix. Signaalroutes zoals TGF-β/SMAD, integrine- en MAPK-paden dragen bij aan de transitie van behoudende fibroblast naar een actiever fenotype.

Tijdens wondgenezing dragen geactiveerde fibroblasten bij aan weefselherstel door ECM-depositie en contractie van de wond. Bij langdurige of chronische schade kan voortdurende activatie leiden tot fibrose, waarbij overtollige ECM ophoopt en de functionele toestand van organen zoals lever, longen, nieren en huid kan afnemen.

Fibroblasten vertonen heterogeniteit; sommige ontwikkelen myofibroblastachtige kenmerken, terwijl anderen een inflammatoir of synthetisch fenotype aannemen. Deactivatie of apoptose van myofibroblasten kan in sommige contexten optreden, maar in fibrotische ziekten kan activatie lang aanhouden, wat verhoogde littekenvorming kan veroorzaken.

Biomarkers zoals α-SMA, FAP en COL1A1-/COL3A1-expressie worden gebruikt om fibroblastactivatie te volgen. In onderzoek en klinische studies worden anti-fibrotische benaderingen onderzocht, waaronder modulatie van TGF-β-signaling, targeting van myofibroblast-activatie en mechanotransductie via integrines. Een beter begrip van fibroblastactivatie kan leiden tot gerichte therapieën voor fibrose en verbeterde wondgenezing.