Cyanobacteriën

Cyanobacteriën zijn een groep fotosynthetische prokaryoten die zuurstof produceren tijdens fotosynthese. Ze komen wereldwijd voor in zoetwater, zoutwater, in de bodem en op rotsen, zowel in natuurlijke als in sterk teruggetrokken omgevingen. Vaak wordt gesproken van blauwgroene algen, maar cyanobacteriën zijn geen algen.

Ze bezitten pigmenten zoals chlorofyl a en fycobiliproteïnen (fycocyaan en fycoerythrine), wat hun kenmerkende blauwgroene tot groen-blauwe kleuren geeft. Morphologisch variëren ze van individuele cellen tot langgerekte filamenten en kolonies. Bij sommige soorten zijn cellen gespecialiseerd: heterocyten voor stikstoffixatie en akineten voor overleving onder ongunstige omstandigheden. Reproductie vindt meestal plaats door deling en fragmentatie; bij andere soorten vormen ze hormogoni voor dispersie.

Ecologisch spelen cyanobacteriën een centrale rol als primaire producenten: ze zetten zonlicht om in organische stof en leveren zuurstof. Veel soorten kunnen atmosferisch stikstof binden en dragen zo bij aan de stikstofcyclus. Ze vormen een basis van voedselwebben in meren, oceanen en bodems en dragen bij aan biogeochemische processen in diverse habitats.

Historisch hebben cyanobacteriën een sleutelrol gespeeld bij de opbouw van de zuurstof in de atmosfeer tijdens de Grootoxidatiegebeurtenis, wat de evolutie van aerobe levensvormen mogelijk maakte.

Bij hoge voedingsstoffen en warmte kunnen cyanobacteriën tot waterbloei leiden; sommige soorten produceren toxines zoals microcystinen en nodularinen, met potentiële gezondheidsrisico’s voor mens en dier. Monitoring is daarom van belang.

Toepassingen omvatten biotechnologie, pigmentproductie, bioremediatie en onderzoek naar duurzame biobrandstoffen en koolstofbinding.