Cholesteatomen

Cholesteatomen zijn niet-kankerachtige, maar destructieve verschijnselen in het middenoor of het temporale botgebied, bestaande uit een keratiniserend plaveiselepitheel dat keratinatieus debris ophoopt. Ze vormen geen echte tumoren, maar kunnen lokaal schade veroorzaken aan de gehoor- en beenderstructuren en zo gehoorverlies en andere klachten veroorzaken.

Cholesteatomen kunnen aangeboren of verworven zijn. Verworven cholesteatomen worden vaak onderverdeeld in attic-cholesteatomen (pars flaccida) die ontstaan uit een retentiezakje in de bovenste opslagruimte van het trommelvlies en mesotympanic- cholesteatomen die zich in het middenoor ontwikkelen. De onderliggende mechanismen zijn retentie- of migratieprocessen van squameus epitheel, vaak gepaard met chronische ontsteking van het middenoor en eustachiusfuntie. Soms ontstaan ze na trauma of chirurgie.

Klachten bestaan meestal uit terugkerende oorontlading met een geel- tot stinkende geur, gehoorverlies (meestal geleidingsverlies), een vol gevoel en soms tinnitus of duizeligheid. Ernstige complicaties kunnen boterosie van de gehoorbeentjes (malleus, incus, soms stapes), labyrinthaire fistel, facialisparese en, in zeldzame gevallen, intracraniale complicaties zoals meningitis of abses zijn.

Diagnose gebeurt op basis van otoscopie, waarbij een cholesteatoom als een parelachtig wit massa achter het trommelvlies kan verschijnen, aangevuld met audiometrie die gehoorverlies aantoont. Beeldvorming (hoog-resolutie CT van het roepen temporal bone) helpt bij het beoordelen van boterosie; MRI kan onderscheid maken tussen resterende weefsels en andere ontstekingsproducten.

Behandeling is primair chirurgisch. Doel is volledige verwijdering van het pathologische weefsel en reconstructie waar mogelijk, bijvoorbeeld via tympanomastoidectomie met canal wall up of canal wall down-technieken. Antimicrobiële therapie kan aanvullend zijn. Recidief komt voor en vereist langdurige follow-up vanwege het potentiële blijvende destructieve karakter.