Beleidscomplexiteit

Beleidscomplexiteit verwijst naar de mate waarin beleidsvorming en beleidsuitkomsten worden beïnvloed door de samenwerking en interactie van vele actoren, niveaus en factoren. Het begrip wordt gebruikt om de uitdagingen in het ontwerpen, uitvoeren en evalueren van overheidsbeleid te duiden.

Belangrijke dimensies betreffen verticale complexiteit (politieke en administratieve lagen zoals ministeries, provincies en gemeenten), horizontale complexiteit (veelvuldige publieke, private en maatschappelijke actoren en hun onderlinge afhankelijkheden), temporele complexiteit (lange termijn effecten en vertragingen), technische complexiteit (onzekerheid en geavanceerde modellen), institutionele complexiteit (overlaps en verschillende mandaten) en sociopolitieke complexiteit (conflicterende belangen en waarden).

Oorzaken zijn onder meer fragmentarisering van de overheid, polycentrische governance, toenemende samenwerking tussen publieke, private en maatschappelijke partijen, globalisering en digitalisering, en de overvloed aan data en kennis die beleidskeuzes zowel verrijkt als bemoeilijkt.

Beleidsexperts meten complexiteit met instrumenten als complexiteitsindexen, netwerkanalyse van belanghebbenden, scenario-denken en systeemdynamische modellen. Ook evaluatie- en monitoringpraktijken worden beïnvloed door de hoeveelheid actoren en onzekerheden.

Gevolgen omvatten moeilijkheden bij besluitvorming en implementatie, verspreiding van verantwoording, onbedoelde effecten en dilemma’s bij trade-offs, en uitdagingen bij evaluatie en verantwoording over lange termijn resultaten.

Omgaan met beleidscomplexiteit vraagt om een complexiteitsbewuste governance: modulair beleid, adaptieve en experimentele benaderingen, leerprogramma’s, participatie en stakeholderbetrokkenheid, duidelijke rollen en transparantie in besluitprocessen.

Voorbeelden zijn klimaatbeleid met meerdere sectoren, stedelijk mobiliteitsbeleid en EU-overschrijdende regelgeving waar meerdere niveaus en actoren betrokken zijn.