Adaptiviteit

Adaptiviteit, oftewel adaptiviteit of adaptiviteit, verwijst naar de eigenschap van een systeem om zijn gedrag aan te passen aan veranderende omstandigheden. Het kan zowel automatische reacties op directe stimuli betreffen als langetermijnwijzigingen van doelen, prioriteiten of structuur. In tech en wetenschap wordt adaptiviteit vaak gezien als een vermogen om parameters, modellen of strategieën te wijzigen op basis van waargenomen data.

Kenmerkend voor adaptieve systemen is dat ze leren van ervaring en de prestaties onder variabele omstandigheden proberen te verbeteren. Deze systemen onderscheiden zich van statische of robuuste systemen doordat zij actief veranderen in plaats van simpelweg te blijven functioneren ondanks onzekerheid. Veel toepassingen gebruiken iteratieve feedbackcycli, zoals monitoren, evalueren, plannen en uitvoeren, in combinatie met kennis die voortkomt uit eerdere waarnemingen.

Dimensies van adaptiviteit omvatten de snelheid van aanpassing, de reikwijdte van veranderingen (lokaal versus regionaal), de mate van graduele versus discrete aanpassingen en de doeloriëntatie (efficiëntie, veiligheid, betrouwbaarheid of prestatie). Veelvoorkomende benaderingen zijn feedbackcontrole, modelleringsupdates, machine learning en self-adaptive systemen.

Toepassingen zijn onder meer adaptieve besturingssystemen (zoals adaptieve cruisecontrol), aanbevelingssystemen, adaptieve gebruiksinterfaces, adaptief onderwijs, en management- of stedelijke planning met responsieve aanpassingen aan omstandigheden. Voordelen zijn betere prestaties onder variabele condities en verhoogde veerkracht; nadelen omvatten verhoogde complexiteit, uitdagingen bij verificatie en veiligheid, en risico’s door bias in leercomponenten.

In de literatuur bestaat continue discussie over de grenzen tussen adaptiviteit en zelforganisatie, en over de gewenste mate van autonomie en controle bij geautomatiseerde systemen.