zelfpraat

Zelfpraat, oftewel self-talk, is het proces waarbij iemand tegen zichzelf spreekt, al dan niet luidop. Het omvat zowel externe zelfspraak (uitgesproken tegen zichzelf) als innerlijke zelfspraak (stil in gedachten). Het is een wijdverbreide cognitieve activiteit die in diverse situaties voorkomt, zoals bij het plannen van stappen, het oplossen van problemen, of het reguleren van emoties en motivatie.

Zelfpraat kan verschillende functies vervullen. Taakgerichte zelfpraat helpt bij het organiseren van handelingen en het volgen van een plan, terwijl motiverende zelfpraat gericht is op doorzetting en zelfvertrouwen. Daarnaast kan zelfpraat positief, neutraal of negatief van toon zijn. Een gebruikelijke indeling onderscheidt onder meer instructieve zelfpraat (wat te doen) en motiverende zelfpraat (hoe het vol te houden).

In theoretisch opzicht wordt innerlijke taal vaak gekoppeld aan cognitieve ontwikkeling en zelfregulatie. In die traditie hebben onderzoekers zoals Vygotsky betoogd dat sociale taal na verloop van tijd wordt geïnternaliseerd als een middel om eigen gedrag te sturen. Huidig onderzoek verbindt innerlijke spraak ook met hersennetwerken die betrokken zijn bij aandacht, planning en zelfcontrole.

Toepassingen en implicaties komen terug in sportpsychologie, onderwijs en klinische psychologie. Doelgerichte, positieve zelfpraat kan prestaties en veerkracht ondersteunen, terwijl negatief of zelfkritisch praten het proces kan belemmeren. Metingen gebeurt vooral via zelfrapportagevragenlijsten, aangezien de inhoud van innerlijke spraak privé en variabel is. Ondanks het gebrek aan directe observatie blijft zelfpraat een belangrijk onderwerp in de studie van cognition en zelfregulatie.