zeefvatelementen

Zeefvatelementen zijn gespecialiseerde transportcellen in het floeemsysteem van planten. Samen met aangrenzende zeefvaten vormen ze de lange, doorlopende leidingen waardoor opgeloste voedingsstoffen, met name suikers zoals sucrose, van fotosyntheseplekken (zoals bladeren) naar groeipunten, fruit en opslagweefsels worden getransporteerd. De elementen komen end-to-end samen door middel van zeefplaten in hun eindwanden, waardoor een continu sapkanaal ontstaat.

Tijdens volwassenheid verliezen zeefvatelementen grotendeels hun kern en de meeste organellen. Ze blijven toch functioneel dankzij nauwe verbindingen met naburige companion cells (bij angiospermen) of equivalente ondersteunende cellen. Plasmodesmata verbinden zeefvatelementen met de companion cells en leveren RNA, proteïnen en andere moleculen die nodig zijn voor het onderhoud en de werking van het saptransport. Companion cells voorzien energie en biosynthetische mogelijkheden, zodat de zeefvatelementen kunnen blijven functioneren ondanks hun beperkte interne organellen.

De eindwanden bevatten zeefplaten met poriën die de stroming tussen opeenvolgende elementen toelaten. Bij beschadiging kunnen callose-deposities rondom de poriën de opening tijdelijk beperken om verlies van floëm sap te voorkomen. Het sap in het floeemsysteem bestaat voornamelijk uit suikers, aminozuren, hormonen en andere organische moleculen, en de beweging wordt ondersteund door een druk- en concentratiegradiënt die bekendstaat als de drukstroomtheorie.

Verschillen bestaan tussen plantengroepen: in angiospermen bestaan zeefvatelementen bijna altijd uit zeeftube-elementen verbonden via zeefplaten, terwijl in sommige gymnospermen en lagere planten zogenoemde zeefcellen met aanvullende ondersteunende cellen voorkomen. Zeefvatelementen vormen daarmee een kerncomponent van de langeafstandstransport van nutriënten binnen planten.