woordklasseveranderingen

Woordklasseveranderingen zijn verschuivingen in de woordklasse waartoe een woord behoort, bijvoorbeeld van werkwoord naar zelfstandig naamwoord of van bijvoeglijk naamwoord naar bijwoord. In de taalwetenschap wordt dit fenomeen vaak aangeduid met conversie of functionele verschuiving. Het toont hoe flexibele woordvorming en syntactische context de manier waarop woorden functioneren kunnen beïnvloeden.

De belangrijkste mechanismen zijn divers. Conver­sie, ook wel zero-derivation genoemd, gebeurt wanneer dezelfde vorm in verschillende grammaticale functies kan worden gebruikt zonder affixatie. Derivatie met affixen creëert nieuw gevormde woorden in een andere woordklasse, bijvoorbeeld door toevoeging van suffixen zoals -ing voor nominalisatie of -heid/-lijk voor abstracte zelfstandige naamwoorden en bijvoeglijke-woord-achtige vormen. Nominalisatie van werkwoorden via -ing resulteert bijvoorbeeld in woorden die als zelfstandige naamwoorden kunnen functioneren. Daarnaast kunnen samenstellingen of semantische verschuivingen leiden tot herclassificatie, waarbij de syntactische rol van een woord verandert afhankelijk van de context en de behoefte aan productiviteit binnen de taal.

In het Nederlands komen woordklasseveranderingen frequent voor en vullen ze de flexibiliteit van de woordenschat aan. Een werkwoord kan in bepaalde zinsneden als zelfstandig naamwoord functioneren, en omgekeerd kan een woord dat oorspronkelijk bij een bepaalde woordklasse hoorde in een andere functie worden gebruikt door de syntactische context of door derivatie. Deze verschuivingen hebben invloed op grammaticale markering, zoals lidwoorden, concordantie en subcategorisatie in zinnen.

Zie ook: conver­sie (taalwetenschap), nominalisatie.