werkwoordsverbuiging

Werkwoordsverbuiging is de tak van de taalkunde die bestudeert hoe Nederlandse werkwoorden vormen aannemen om persoon en getal, tijd, aspect en modus uit te drukken. Het omvat zowel regelmatige (zwakke) als onregelmatige (sterke en andere) werkwoorden, evenals de gebruiken van hulpwerkwoorden bij voltooid tijden en de passieve stem. In het Nederlands worden werkwoorden doorgaans vervoegd op basis van de infinitief, met varianten voor de tegenwoordige tijd, verleden tijd, voltooide tijden en toekomstige tijd. Een bekend onderscheid is dat werkwoorden kunnen vallen onder zwakke (regelmatige) en sterke (onregelmatige) werkwoorden, met een aparte groep van onregelmatige werkwoorden die niet in deze patronen passen.

In de tegenwoordige tijd vervoegt een zwak werkwoord zoals werken volgens ik/je/u, hij/zij/het en wij/jullie/zij: ik werk, jij werkt, hij werkt, wij werken, jullie werken, zij werken. Zwakke werkwoorden krijgen doorgaans in de verleden tijd -de/-te en -den/-ten vormen (ik werkte, jij werkte, hij werkte; wij werkten, jullie werkten, zij werkten). Het voltooid deelwoord is meestal gevormd met ge- en heeft/­zijn: gewerkt. De voltooide tijd (ik heb gewerkt) gebruikt hulpwerkwoord hebben of zijn, afhankelijk van het werkwoord. De toekomstige tijd wordt vaak uitgedrukt met zullen + infinitief: ik zal werken.

Sterke/ongereglementeerde werkwoorden vertonen stemveranderingen in de verleden tijd (bijv. lopen – liep, nemen – nam) en hebben soms onregelmatige voltooid-deelwoord-vormen (geweest, genomen). Hulpwerkwoorden zoals hebben, zijn, moeten en kunnen sturen de vervoeging van andere werkwoorden in voltooide tijden. Scheidbare werkwoorden zoals opstaan behouden een scheidbareeltje in de zin; het particle staat vaak aan het eind van de zin: ik sta om zeven uur op; in de voltooide tijd is het opgestaan.

Samengevat beschrijft werkwoordsverbuiging hoe Nederlandse werkwoorden variëren per tijd, persoon, getal, stemming en in sommige gevallen door samengestelde vormen en scheidbare delen.

---