werkwoordobject

Het werkwoordobject is een term uit de Nederlandse grammatica die verwijst naar het zinsdeel dat direct door het werkwoord wordt beïnvloed of gedragen. Het omvat meestal het directe object (lijdend voorwerp) en in sommige zinsconstructies ook het indirecte object (meewerkend voorwerp). In traditionele leerboeken determineert men directe objecten vaak met vragen als "wat?" of "wie?", terwijl indirecte objecten vaak antwoorden op "aan wie/voor wie?" en vaak met een voorzetsel zoals aan of voor worden aangegeven.

Transitieve werkwoorden vereisen doorgaans een werkwoordobject, terwijl intransitieve werkwoorden er vaak geen hebben. Bij ditransitieve werkwoorden kunnen twee objecten voorkomen: het directe object en het indirecte object. Het werkwoordobject speelt een belangrijke rol in de valentie van het werkwoord en in zinsontleding.

Voorbeelden: ik lees een boek. Hier is "een boek" het directe werkwoordobject. Ik geef de sleutel aan mijn buurman. "De sleutel" is het directe object en "aan mijn buurman" het indirecte object (meewerkend voorwerp). In de passieve vorm wordt het directe object vaak het onderwerp: Een boek wordt gelezen. Het begrip werkwoordobject is daarmee een handig instrument bij analyse van zinsstructuur en betekenis, hoewel in veel didactische tradities de termen lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp gangbaar blijven.