werkwoorddeel

Werkwoorddeel is een term uit de Nederlandse grammatica die verwijst naar de delen van een werkwoord die niet zelfstandig vervoegd worden voor persoon en tijd, maar in samenstelling met hulpwerkwoorden de verbaalgroep vormen. Het gaat om vormdelen die de betekenis van het werkwoord leveren terwijl de finite (tijds- en persoonsgebonden) informatie elders tot uitdrukking komt.

De belangrijkste vormen die als werkwoorddelen optreden, zijn het infinitief, het tegenwoordige deelwoord en het voltooid deelwoord. Het infinitief is de basisvorm van het werkwoord, bijvoorbeeld lopen, zien, hebben. Het tegenwoordige deelwoord (lopend, ziend, hebbend) drukt een voortdurende of bijvoeglijke betekenis uit en kan attributief gebruikt worden, zoals in de uitdrukking de lopende man. Het voltooid deelwoord (gelopen, gezien, geweest) geeft voltooiing aan en wordt gebruikt in de voltooide tijden en in passieve constructies, bijvoorbeeld ik heb gelopen of het huis is gebouwd.

Daarnaast komt in sommige constructies het werkwoorddeel voor in combinatie met tendensen als “aan het” + tegenwoordige deelwoord, bijvoorbeeld hij is aan het lopen, wat een huidige activiteit aanduidt. Het infinitief kan ook met te worden gebruikt in infinitiefconstructies: om te lopen, ik probeer te lopen.

Het begrip werkwoorddeel kan elders in de grammaticaal beschreven zijn als de niet-vervoegde delen van een werkwoord die samen met hulpwerkwoorden de predicate vormen. In veel leerboeken worden de termen infinitief, tegenwoordig deelwoord en voltooid deelwoord als congruente werkwoorddelen behandeld, terwijl de exacte terminologie per leermethode kan variëren.