vatkleurstoffen

Vatkleurstoffen zijn een groep chemische kleurstoffen die slecht oplosbaar zijn in water. Voor textieltoepassing worden ze in een reductievat gereduceerd tot een oplosbare leuco-vorm, waarmee ze in de vezel kunnen diffunderen. Na fixatie en blootstelling aan zuurstof in de vezel keren ze terug naar de onoplosbare gekleurde vorm; de kleur blijft aldus in de vezel vastliggen. Dit proces staat bekend als vatdyeing en onderscheidt vatkleurstoffen van directe en reactieve kleurstoffen.

Eigenschappen: vatkleurstoffen leveren intensieve, diepe tinten met uitstekende kleurechtheid tegen wassen, licht en wrijven. Ze zijn vooral geschikt voor cellulosevezels zoals katoen en viscose, maar ook op sommige wol. Indigo is de bekendste vertegenwoordiger; veel andere vatkleurstoffen behoren tot indigoïden of derivaten van anthraquinon.

Proces en toepassing: het vatdye-proces vereist reductie van de kleurstof met een sterk reducerend middel (zoals natriumhydrosulfiet) in een basische oplossing. De textiel wordt in deze oplossing gedompeld zodat de kleuring plaatsvindt; daarna wordt de stof geoxideerd door blootstelling aan lucht, waardoor de kleur in de vezel vastlegt. De snelheid en het resultaat worden bepaald door temperatuur, pH en keuze van reducerend middel. Vanwege de milieu-impact van sulfide-reductanten is afvalwaterbehandeling een belangrijk onderdeel van moderne processen.

Voordelen en nadelen: de belangrijkste voordelen zijn hoge kleurechtheid en diepe tinten; nadelen zijn de complexiteit van het proces, chemicaliënverbruik en milieukwesties, en beperkte toepasbaarheid op sommige vezels. Duurzame praktijken richten zich op betere reductoren en verwerking van afvalwater.

Voorbeelden: Indigo (blauw) is de bekendste vatkleurstof. Andere voorbeelden zijn Vat Yellow, Vat Orange en diverse indigoïde en anthraquinon-derivaten.