uiteengevallen

Uiteengevallen is een Nederlandse term die meestal functioneert als het voltooiddeelwoord van het werkwoord uit elkaar vallen, maar kan ook als bijvoeglijk naamwoord voorkomen. Het beschrijft iets dat is gebroken, uiteengevallen of uit elkaar gevallen is, dus zowel fysiek als figuurlijk kan zijn.

Etymologie en gebruik: uit elkaar betekent apart of gescheiden; vallen betekent vallen. Samen duiden ze op het uiteenvallen door vallen. In standaard spelling is de voltooide tijdsvorm uit elkaar gevallen, bijvoorbeeld Het gebouw is uit elkaar gevallen of De relatie is uit elkaar gevallen. De verleden tijd is viel uit elkaar. Als bijvoeglijk naamwoord kan men zeggen: een uit elkaar gevallen constructie of een uit elkaar gevallen structuur.

Toepassingsgebieden: het kan verwijzen naar fysieke ineenstorting (een brugdek dat uit elkaar is gevallen), mechanische ontbinding (een machine die uit elkaar valt of uit elkaar is gevallen), of naar ongeordende systemen en relaties (een organisatie die uit elkaar is gevallen; een plan dat uit elkaar valt). Ook figuurlijke toepassingen zijn veelvoorkomend, zoals een argument dat uit elkaar valt of een situatie die uit elkaar lijkt te vallen onder druk.

Variant spelling: soms wordt uiteengevallen als één woord aangetroffen, maar de standaardspelling is uit elkaar gevallen als twee woorden. In attributieve functie blijft de uitdrukking meestal twee woorden, bijvoorbeeld een uit elkaar gevallen gebouw.

Zie ook: uit elkaar vallen, instorten, in elkaar zakken, ontwrichten.