toxologie

Toxicologie is de wetenschappelijke discipline die de schadelijke effecten van chemische stoffen op levende organismen bestudeert, van cellen en weefsels tot mensen en ecosystemen. De discipline integreert aspecten uit chemie, biologie, farmacologie en geneeskunde en richt zich op doseresponsrelaties, blootstellingsroutes en de inschatting van risico’s voor gezondheid en milieu. Doel is het begrijpen van mechanismen van toxiciteit en het voorspellen van schade bij uiteenlopende blootstellingsscenario’s.

De kerngebieden omvatten descriptieve toxicologie (waarnemen en documenteren van schadelijke effecten) en mechanistische toxicologie (bestuderen hoe stoffen toxisch werken). Binnen de mechanistische kant onderscheiden toxicokinetiek (absorptie, distributie, metabolisme en excretie) en toxicodynamiek (invloed op moleculair en cellulair niveau) elkaar en geven gezamenlijk inzicht in de oorzaak van toxiciteit.

Toepassingen omvatten de veiligheidsbeoordeling van geneesmiddelen, pesticiden en industriële chemicaliën, evenals milieu- en ecotoxicologie, forensische toxicologie en klinische toxicologie. Methoden bestaan uit in vitro-systemen, in vivo-dierstudies, computationele toxicologie, toxicogenomics, biomonitoring en analytische chemie. Regulering en risicobeoordeling sturen beleid, toelatingen en gebruiksbeperkingen.

Historisch gezien gaat toxicologie terug tot Paracelsus, die stelde: "de dosis maakt het gif". Moderne toxicologie legt extra nadruk op ethiek en vervanging van dierproeven; 3R-principes (vervangen, verminderen, verfijnen) en alternatieve methoden winnen aan belang naast internationale normen en instellingen zoals ECHA, EPA en OECD.

Samenvattend is toxicologie een multidisciplinair vakgebied dat gericht is op het begrijpen, voorspellen en beperken van schadelijke effecten van chemicaliën op mens en milieu, met aandacht voor veiligheid, openbare gezondheid en verantwoord onderzoek.