thalassemieën

Thalassemieën zijn erfelijke bloedarmoeden die ontstaan door een gestoorde synthese van een van de globineketen van hemoglobine. Hierdoor ontstaat een disbalans tussen de twee of meer soorten globineketens, wat leidt tot afbraak van rode bloedcellen en Ineffectieve erythropoëse. De thalassemieën worden onderverdeeld in α-thalassemie en β-thalassemie, afhankelijk van welke globineketen is aangetast.

Alpha-thalassemie ontstaat meestal door deleties in de alfa-globinegenen (HBA1 en HBA2) op chromosoom 16. De ernst hangt af van het aantal verloren genen en kan variëren van asymptomatisch tot hydrop fetalis bij verlies van alle vier alfa-genen. Beta-thalassemie wordt meestal veroorzaakt door puntmutaties in het bèta-globinegen (HBB) op chromosoom 11 en is autosomaal recessief. De klinische spectrum varieert van bèta-thalassemie minor (dragers) tot bèta-thalassemie major (severe, transfusie-afhankelijke bloedarmoede) en bèta-thalassemia intermedia met variabele ernst.

Diagnose omvat bloedonderzoek met microcytische anemie en abnormaliteiten in het histologisch beeld van erytrocyten. Hemoglobine-elektroforese of HPLC toont kenmerkende patronen: verhoogd HbA2 en HbF bij veel bèta-thalassemie-dragers en major, en specifieke afwijkingen bij alfa-thalassemie zoals Hb Bart’s bij foetale development. Behandeling is afhankelijk van ernst: milde vormen vereisen meestal geen specifieke therapie, terwijl major vaak regelmatige bloedtransfusies en ijzerchelatietherapie nodig hebben. Complicaties omvatten ijzerstapeling, splenomegalie en botveranderingen door verhoogde erytropoëse. Geneeskundige ontwikkelingen richten zich op onderzoek naar gentherapie en stamceltransplantatie; prenatale screening en genetische counselling spelen een belangrijke rol in populaties met een hoge prevalence.

Epidemiologisch komen thalassemieën veel voor in mediterrane, Midden-Oosterse, Zuid- en Zuidoost-Aziatische populaties en delen van Afrika. Screeningprogramma’s en voorlichting dragen bij aan vroegtijdige herkenning en preventie.