tekststructuur

Tekststructuur is de manier waarop een tekst is opgebouwd om de boodschap duidelijk over te brengen. Het gaat om de volgorde van informatie, de indeling in alinea's en de keuzes voor zinsverbanden die de lezer helpen de bedoeling te volgen. Een goede tekststructuur biedt samenhang en voorspelbaarheid, zodat de lezer snel ziet wat het belangrijkste punt is en waarom het relevant is.

Er bestaan verschillende hoofdtypen tekststructuren. Een verhalende of narratieve structuur volgt vaak een tijdlijn met een begin, midden en eind. Een verklarende of uitleggende structuur geeft oorzaak en gevolg of een werkwijze stap voor stap weer. Een betogende structuur presenteert stellingen en ondersteunt deze met argumenten. Daarnaast zijn veel teksten opgebouwd volgens een probleem-oplossing, vergelijking-contrast of volgorde-opsomming structuur.

In praktijk worden alinea's gebruikt om een hoofdgedachte te presenteren, meestal in een onderwerpzin (topic sentence) en ondersteunende zinnen. Signaalwoorden zoals ten eerste, vervolgens, daardoor, aan de ene kant – aan de andere kant, doordat, samenvattend helpen de lezer de logische stap te volgen. Titels en tussenkopjes kunnen de structuur zichtbaar maken, terwijl overgangszinnen de verbinding tussen alinea's versterken.

Tekststructuur is vooral doel- en publiekafhankelijk. Een schoolopstel heeft vaak een duidelijke inleiding–midden–slot en een logische argumentatielijn, terwijl een informatieve tekst in eerste instantie feitelijke informatie ordent. Voor onderzoekers en professionals is een heldere structuur cruciaal voor betrouwbaarheid en leeservaring.

Leerlingen kunnen tekststructuur analyseren door de hoofdgedachte van elke alinea te identificeren, de volgorde van argumenten te controleren en na te gaan of de conclusies volgen uit de opbouw. Bij herschrijven kan het toevoegen van signaalwoorden en het herordenen van alinea's de samenhang verbeteren.