situeringsgebondenheid

Situeringsgebondenheid is een term die in de Nederlandse wetenschappelijke literatuur wordt gebruikt om aan te geven in hoeverre betekenis, evaluatie of interpretatie afhankelijk is van de specifieke situatie waarin communicatie plaatsvindt of kennis wordt geproduceerd. De kern van het begrip is dat betekenissen niet vaststaan los van context, maar verweven zijn met kenmerken zoals de betrokken personen, de setting, het doel, de tijd en cultuur.

Het concept wordt toegepast in verschillende disciplines. In de taalkunde en pragmatiek verwijst het naar contextafhankelijke elementen zoals indexicalen en deictische uitdrukkingen (bijv. hier/nu), die verwijzingen kunnen veranderen afhankelijk van de spreker en luisteraar. Ook implicatuur en vooronderstellingen hangen samen met de situatie. In sociale wetenschappen en antropologie wordt aangenomen dat praktijken, normen en kennis ingebed zijn in specifieke instituten, gemeenschappen en materiële omstandigheden, waardoor algemene uitspraken over contexten heen beperkt zijn.

Methodologisch benadrukt situeringsgebondenheid het belang van reflexiviteit en contextbewuste analyse. Onderzoekers proberen variationele factoren in kaart te brengen en te begrijpen hoe design, beleid of technologie beïnvloed worden door de setting waarin ze toegepast worden.

Kritiek richt zich onder meer op het spanningsveld tussen het erkennen van context en het streven naar algemene principes, en op de operationalisering van contextuele factoren zonder te verzanden in excessieve particularisatie.

Zie ook: situated cognition, context-sensitivity, indexicaliteit, pragmatiek.