retorische

Retorische is een aanduiding voor alles wat met de kunst van retoriek te maken heeft: spreken en schrijven op een wijze die bedoeld is om invloed uit te oefenen op een publiek. In het Nederlands wordt vaak gesproken van retorische middelen of retoriek. De term heeft oude wortels en vindt haar oorsprong in het Griekse rhētorikḗ, via het Latijn.

In praktische zin gaat retoriek over doel en publiek: wat is het doel van de boodschap, wie luistert, en welke vormen van overtuiging worden aangesproken? De klassieke indeling noemt ethos (geloofwaardigheid), pathos (emotie) en logos (logiek) als de belangrijkste wijzen van overtuiging. Retorische keuzes sturen ook de stijl, het ritme en de structuur van een betoog of tekst.

Veel gebruikte retorische middelen zijn onder meer: retorische vraag (een vraag waarop geen onmiddellijk antwoord wordt verwacht), herhaling, metafoor, vergelijking, antithese (tegenstelling), ironie, en alliteratie. Deze middelen helpen een boodschap te verduidelijken, memorabel te maken en een gewenste sfeer op te roepen.

Kritisch gebruik van retoriek benadrukt dat overtuiging niet gelijkstaat aan waarheid, en dat overmatige manipulatie het vertrouwen kan schaden. In de stilistische en communicatieve disciplines wordt retoriek gewaardeerd wanneer zij duidelijkheid biedt en publiek effectief betrekt. Zie ook retorische middelen en retorica.