procescapaciteit

Procescapaciteit is de maximale hoeveelheid output die een proces in een bepaalde periode kan leveren, gegeven de beschikbare middelen zoals machines, arbeid, materialen en informatie. In de praktijk wordt vaak onderscheid gemaakt tussen ontwerpcapaciteit, de theoretisch mogelijke productie onder ideale omstandigheden, en effectieve capaciteit, de verwachte output rekening houdend met onderhoud, setup en realistische operationele verliezen. De feitelijke output ligt zelden hoger dan de capaciteit, en kan variëren door vraag en beschikbaarheid.

Capaciteit wordt doorgaans uitgedrukt in eenheden per tijdseenheid, zoals stuks per uur of tonnen per dag. Belangrijke gerelateerde begrippen zijn capaciteitsbenutting (utilisatie) en throughput. Capaciteitsbenutting = gerealiseerde productie gedeeld door de beschikbare capaciteit. Throughput verwijst naar de daadwerkelijk verwerkte hoeveelheid per tijdseenheid, meestal over meerdere stappen of werkstations heen.

Factoren die de procescapaciteit beïnvloeden zijn onder meer machinebeschikbaarheid, onderhoud en storingen, setup- en wisseltijden, personeelsbeschikbaarheid en vaardigheden, materiaalstromen en informatiebeschikbaarheid, kwaliteitsafwijkingen, en logistieke vertragingen. Een veelvoorkomend doel in operatiebeheer is het identificeren van bottlenecks en het balanceren van de activiteit over bronnen om verspilling te minimaliseren en de effectieve capaciteit te vergroten.

Toepassing vindt plaats in capaciteitsplanning op verschillende tijdshorizonten: lange termijn (kapitaalinvesteringen en uitbreiding van capaciteit), middellange termijn (aanpassen van teams en machines) en korte termijn (routing, scheduling en inzet). In organisaties kan procescapaciteit worden gemaximaliseerd door line balancing, prestatieverbetering, preventive maintenance en opleidingsprogramma's. Voor dienstverlenende processen geldt een vergelijkbare aanpak, gericht op mensen, middelen en flow.