prikkelhaartjes

Prikkelhaartjes, ook wel prikkelhaar genoemd, zijn gespecialiseerde haren die voorkomen op de epidermis van bepaalde planten, met name de gewone brandnetel (Urtica dioica). Ze vormen een type trichoom dat dient als verdedigingsmechanisme tegen dieren en herbivoren.

Structuur en werking: Het haar is dun, hol en puntig; de kop is scherp en breekt af bij aanraking. Door de mechanische prikkel knapt de top los en wordt een druppel irritantia vrijgegeven die in de huid wordt geïnjecteerd, waardoor een lokale prikkelende sensatie ontstaat. De inhoud bevat onder meer mierenzuur, histamine, acetylcholine en serotonin.

Effect en klachten: Contact veroorzaakt direct een prikkelende sensatie, vaak gepaard met roodheid, zwelling en jeuk. De ernst varieert per plantensoort, delen van de plant en de gevoeligheid van de aanraker; sommige mensen ervaren hevige pijn, anderen milde reacties.

Distributie en ecologie: Prikkelhaartjes komen vooral voor op brandnetels en verwante planten binnen de familie Urticaceae, maar ze kunnen ook bij andere soorten voorkomen. Ze vormen een verdedigingsmechanisme tegen grazers en dragen bij aan de afweer van de plant.

Preventie en behandeling: Vermijd aanraking of bescherm de huid bij aanraking door handschoenen of lange kleding te dragen. Als contact optreedt, spoel de huid met koud water en zeep en vermijd wrijven. Voor verlichting kunnen koelpleisters, kalmerende crèmes en, indien nodig, antihistaminica worden aanbevolen; bij ernstige of aanhoudende reacties is het raadzaam een huisarts te raadplegen.