planeetoppervlak

Planeetoppervlak is de buitenste, zichtbare laag van een planeet of dwergplaneet. Het kan bestaan uit gesteente, ijs of bevroren materialen, afhankelijk van de afstand tot de zon en de interne samenstelling. Op rotsachtige planeten omvat het meestal de korst en het losse oppervlakmateriaal dat regolith heet. Bij gasreuzen bestaat geen vast oppervlak; de term verwijst dan naar de buitenste, niet-vaste lagen of naar de oppervlakken van bijzondere ijsachtige satellieten.

De structuur van het planeetoppervlak wordt bepaald door de samenstelling van de korst en, waar van toepassing, het bovenste deel van de mantel. Regolith is een losse, fragmentarische laag die ontstaat door inslagen, ruimteweer en micro-meteoriethandel. Op ijsachtige werelden bestaan oppervlakken uit ijslagen met breuklijnen en puin van verwering. De exacte verhouding tussen vaste stof en losse materialen bepaalt vaak de zichtbare topografie, zoals bergen, vlaktes en duinen.

Geologische processen vormen het landschap van het oppervlak. Inslagkraters markeren vaak de ouderdom van gebieden, terwijl vulkanisme en tektonische activiteit nieuwe oppervlaktelaagjes kunnen creëren of verplaatsen. Erosie door wind, vloeistoffen of ijs verandert reliëf in de loop der tijd. Op sommige ijsachtige manen komen cryovolkanische uitbarstingen voor, waarbij ijs uit de ondergrond naar de oppervlakte komt. Klimaat en atmosferische omstandigheden sturen verweering en vernieuwing van het oppervlak.

Onderzoek en belang: het planeetoppervlak wordt bestudeerd met telescopische waarnemingen, satellieten, landers en rovers, en met seismische metingen op sommige lichamen. Het oppervlak levert inzichten in de vorming en evolutie van de planeet, de aanwezigheid van water of andere vluchtige stoffen, en mogelijk leven. Daarnaast is oppervlaktekennis cruciaal voor missieplanning en veilige landingsplaatsen.