overgangsmetaller

Overgangsmetaller zijn elementen in de overgangsblokken van het periodiek systeem. Ze behoren tot de d-blok en omvatten de metalen in groepen 3 tot en met 12. Voorbeelden zijn ijzer (Fe), koper (Cu), nikkel (Ni), titanium (Ti) en zink (Zn). Ze komen in meerdere perioden voor en leveren een belangrijke rol in de moderne industrie en chemie.

Kenmerken: overgangsmetallen zijn harde metalen met een goede treksterkte en uitstekende geleiding van warmte en elektriciteit. Ze vertonen vaak meerdere stabiele oxidatietoestanden, waardoor ze fungeren als katalysatoren en als centrale ionen in complexen met liganden. Door deels gevulde d-subshells vertonen ze kleurige verbindingen en variërende reactiviteit. Hun chemische eigenschappen worden beïnvloed door het omringende liganden en de oxidatietoestand.

Periodieke positie en variabiliteit: ze vormen de d-blok van het periodiek systeem en komen voor in perioden 4 en hoger. Hun eigenschappen variëren per groep en periode, maar gemeenschappelijke kenmerken zijn het handelsmerk van de overgangsmetalen: metalen aard, cohesieve bindingen en de mogelijkheid tot vorming van vele verbindingen, vaak met diverse coördinatieconfiguraties.

Toepassingen en bereik: overgangsmetallen spelen een sleutelrol in legeringen (bijvoorbeeld staal en nikkellegeeringen), katalyse (zoals bij hydrogenering en oxidatieprocessen) en elektronica. Daarnaast zijn veel verbindingen van overgangsmetallen kleurrijk en worden ze gebruikt in pigmenten en als katalysatoren in diverse industriële processen.

Biologische rol: verschillende overgangsmetalen zijn essentiële micronutriënten, zoals ijzer in hemoglobine en zink als enzymcofactor. Cobalt en kopervoorkomen zijn ook belangrijk in bepaalde biologische functies en enzymen.