optekenen

Optekenen is een Nederlands werkwoord met betekenissen die grotendeels draaien om vastleggen in beeld of schrift. In technische en wetenschappelijke contexten verwijst optekenen vaak naar het grafisch vastleggen of uitzetten van informatie, zoals het tekenen van kaarten, diagrammen of grafieken. Ook kan het betekenen dat gegevens of objecten in een overzichtelijk beeld worden gebracht, bijvoorbeeld door punten op een kaart te markeren of een meetresultaat visueel te presenteren.

Een tweede, veelvoorkomende betekenis ligt in het registreren of vastleggen van feitelijke informatie in schriftelijke vorm. In deze betekenis wordt gesproken van het optekenen van gegevens, bevindingen, of gebeurtenissen, bijvoorbeeld in rapporten, notulen of registraties. Het voltooid deelwoord opgetekend wordt vaak gebruikt in formele teksten: “De resultaten zijn opgetekend in het rapport.”

Het woord is afgeleid van op- (een optrek- of aanduidingscomponent) en tekenen (in de brede betekenis: tekenen, verbinden, of vastleggen op papier of een oppervlak). Daardoor valt optekenen samen met zowel grafische als schriftelijke vastlegging, afhankelijk van de context. In dagelijkse taal komt optekenen minder vaak voor; vaker wordt gekozen voor tekenen, schetsen, opstellen of noteren, al kunnen de termen elkaar in sommige contexten overlappen.

Synoniemen en nabije termen zijn onder meer tekenen (in de grafische zin), schetsen (informeler grafisch), opstellen of noteren (schriftelijk vastleggen), en registreren of vastleggen (formeler schriftelijk). Voor beeldmatige betekenissen ligt de nadruk op het visueel representeren, voor schriftelijke betekenissen op het documenteren van gegevens of gebeurtenissen.

---