oorsprongbestemmingmatrices

Oorsprong-bestemmingmatrices, vaak OD-matrices genoemd, zijn matrices die het volume van reizen tussen geografische zones in een bepaalde tijdsperiode weergeven. De rijindex geeft de oorsprongzone aan en de kolomindex de bestemmingzone; de cel x_ij bevat het aantal reizigers dat vertrekt uit i en terechtkomt in j. OD-matrices kunnen worden toegepast op verschillende schalen, van verkeersanalysezones tot gemeenten of regio’s, en kunnen onderscheiden reizen naar verschillende modaliteiten en doelen, zoals woon-werk, vrijetijdsbezoek of goederenstromen.

Structuur en kenmerken

Een OD-matrix kan tijdsafhankelijk zijn (bijvoorbeeld dag-, week- of spitsperiodes) en mode- of doel-specifiek. Vaak wordt gewerkt met producties (het aantal reizigers dat in een zone ontstaat) en attracties (het aantal reizigers dat in een zone eindigt). De matrix moet zelden puur “uit de fluïde menselijk beweging” bestaan; zij wordt doorgaans afgeleid of gevalideerd met externe data en dient als input voor netwerkmodellering en verkeerssimulaties.

Constructie en methodes

OD-matrices ontstaan uit verschillende bronnen, zoals huishoudelijke reissurveys, tellingen bij ingangen en mobiele databronnen. Vaak worden producties en attracties gebalanceerd om te voldoen aan zone-totransport-summen, bijvoorbeeld via iteratieve proportiebs-fittende methoden (IPF) of gravity/entropie-modellen. Soms worden extra beperkingen opgelegd, zoals moduskeuzes, reistijd, kosten of capaciteitsrestricties, om realistische verdelingen te verkrijgen.

Toepassingen en uitdagingen

OD-matrices vormen de kern van transportmodellering en scenarioanalyse: ze voeren netwerktoewijzing uit, ondersteunen capaciteitsplanning, beleidsanalyse en evaluatie van vervoersmaatregelen. Belangrijke uitdagingen zijn representativiteit en privacy van data, ruimtelijke resolutie, tijdafbakening en onvolledige data. Moderne methoden combineren surveydata met passanten- of mobiele data en use-case-specifieke zuiveringen om robuuste OD-matrices te leveren.