onleerbaar

Onleerbaar is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat iets niet geleerd kan worden. Het woord is opgebouwd uit on- (ontkenning) en leerbaar (dat geleerd kan worden). In het gebruik verwijst het zelden naar concrete, volledig onbruikbare kennis, maar eerder naar beweringen dat bepaalde vaardigheden, regels of concepten met de huidige didactische middelen moeilijk of mogelijk niet overdraagbaar zijn.

Toepassingsvelden van de term zijn onder meer onderwijs, psychologie en filosofie, en tot op zekere hoogte de cognitieve wetenschappen. In deze contexten wordt onleerbaar gebruikt voor patronen of vaardigheden waarvan wordt gesteld dat zij niet volledig via instructie overdraagbaar zijn of inherent moeilijk te onderwijzen blijven. In discussies over taalverwerving wordt wel betoogd dat bepaalde intuïtieve regels of grammaticale principes onleerbaar zouden zijn met expliciete leermethoden; dit zijn omstreden stellingen en vaker spreekt men over zaken die “zeer moeilijk leerbaar” zijn of beter aan te leren zijn door immersieve blootstelling.

Interpretatie en kritiek: de claim van onleerbaarheid wordt vaak gebruikt in debatten over wat onderwijs kan bereiken en welke didactische methoden het meest effectief zijn. Critici wijzen erop dat veel zogenaamd onleerbare zaken wél kunnen worden aangeleerd onder andere omstandigheden, instructies of hulpmiddelen. Daarom wordt in de onderwijspraktijk doorgaans gesproken over leerbaar onder voorwaarden of over leerbaarheid als een mate. Zie ook leerbaarheid, didactiek en pedagogiek.