onderwijstelsel

Een onderwijstelsel is het geheel van wetten, instellingen en praktijken die het formele onderwijs en verwante leeractiviteiten structureren en bevorderen binnen een land of regio. Het omvat doorgaans voorschoolse educatie, basisonderwijs, voortgezet onderwijs, hoger onderwijs en beroepsonderwijs, evenals volwasseneneducatie en speciale programma’s voor leerlingen met diverse behoeften.

De structuur wordt meestal bepaald door de overheid via leerplannen, toelatingseisen en kwaliteitsnormen, terwijl scholen en instellingen op basis van wetgeving autonomie kunnen uitoefenen binnen deze kaders. Onderwijsvormen kunnen openbaar zijn of naast openbaar ook bijzonder (privaat) georganiseerd zijn, en meestal ontvangen ze publieke financiering, aangevuld met eigen inkomsten of collegegeld afhankelijk van het systeem.

Kwaliteit en verantwoording worden meestal gewaarborgd door inspecties, accreditatie en examens. Diploma’s en certificaten dienen vaak als toelating tot verder onderwijs of als erkende maatstaven op de arbeidsmarkt. Het stelsel kent uiteenlopende routes in het voortgezet onderwijs en verschillende niveaus in hoger onderwijs en beroepsonderwijs.

Als geheel is het onderwijstelsel hiërarchisch en op niveaus georganiseerd: voorschoolse educatie, basisonderwijs, voortgezet onderwijs met diverse profielen, beroepsonderwijs en volwasseneneducatie, gevolgd door hoger onderwijs en onderzoeksinstellingen. Ook bestaan speciale scholen en inclusieve kaders om kansen voor leerlingen met speciale behoeften te verbeteren.

Internationale samenwerking beïnvloedt beleid en erkenning van diploma’s; landen werken aan harmonisatie en vergelijkbaarheid via internationale stelsels en raamwerken zoals het Bologna-proces en regionalere regelingen.

Daarnaast leiden economische en maatschappelijke veranderingen tot hervormingen die gericht zijn op gelijke kansen, inclusie, digitalisering en levenslang leren.