onderscheidbaarheid

Onderscheidbaarheid is het vermogen om twee entiteiten uit elkaar te kunnen houden op basis van eigenschappen of relaties. In de logica, metafysica en verwante vakgebieden verwijst het naar de mogelijkheid om twee objecten te onderscheiden: er bestaat een eigenschap of relatie die geldt voor het ene object maar niet voor het andere. Als geen enkele eigenschap of relatie hen onderscheidt, spreken we van indiscernibiliteit en rijst de vraag naar de identiteit van de objecten.

Onderscheidbaarheid kan intrinsiek zijn (op basis van monadische eigenschappen zoals kleur, massa of andere eigenschappen die op elk object afzonderlijk voorkomen) of relationeel (gebaseerd op relaties tot andere objecten, zoals positie of verhoudingen). In de filosofie wordt vaak gesproken over sterke (absolute) onderscheidbaarheid, waarbij een eigenschap P(x)≠P(y) bestaat, en over zwakke onderscheidbaarheid, waarbij een relatie R(x,y) bestaat die beide objecten verbindt maar die niet op elk object afzonderlijk geldt.

In de natuurkunde en informatica komen deze noties terug in verschillende contexten. In de kwantummechanica kunnen identieke deeltjes soms zwak onderscheiden worden door operationele relaties of relatieve eigenschappen, ook al voldoen zij aan identiteitsprincipes op andere niveaus. In klassieke logica ligt de nadruk vaker op duidelijke monadische verschillen.

Een goed begrip van onderscheidbaarheid is relevant voor opvattingen over identiteit, predicaten en de interpretatie van relationele logica. De term is afgeleid van onderscheiden, met het achtervoegsel -baarheid dat een vermogen of mogelijkheid aanduidt.