misbruiken

Misbruiken, oftewel misbruik, verwijst naar het op ongepaste of onrechtmatige wijze gebruiken van iets of iemand ten koste van anderen. Het werkwoord misbruiken betekent “ongeoorloofd of schadelijk gebruiken”, terwijl het zelfstandige naamwoord misbruik meestal het handelen zelf aanduidt. In het meervoud kan men spreken van misbruiken, verwijzend naar meerdere voorvallen of vormen van misbruik.

Veelvoorkomende vormen zijn fysiek of psychisch misbruik in relaties, financieel misbruik door het onrechtmatig toewijzen of afnemen van middelen, en misbruik van macht of positie doordat iemand in een machtsverhouding schade toebrengt. Daarnaast is digitaal misbruik breed: identiteitsfraude, hacking, stalking via internet, of misbruik van persoonsgegevens. In de zorg en maatschappelijke dienstverlening kan misbruik zich uit in verwaarlozing of afhankelijkheidsrelaties die uitbuiting tot gevolg hebben.

Oorzaken liggen vaak in een machtsongelijkheid, afhankelijkheidsrelaties, gebrekkig toezicht, of cultuur die grenzen normaliseert. De gevolgen zijn ernstig voor slachtoffers: lichamelijke en psychische schade, verlies van vertrouwen, reputatieschade en financiële verliezen. Ook organisaties kunnen reputatieschade en juridische aansprakelijkheid oplopen.

Preventie en aanpak bestaan uit duidelijke beleidslijnen, trainingen, meldpunten en toegankelijke klachtenprocedures. Toezicht, transparantie, en versterkte controles helpen misbruik vroegtijdig te signaleren. In juridisch opzicht is misbruik strafbaar wanneer het strafbare feiten betreft of wanneer wettelijke regels worden overtreden; daarnaast kunnen civiele procedures compensatie mogelijk maken. Overheden en instellingen zetten bovendien in op ethische normen en een veiligere digitale omgeving.