markergestuurde

Markergestuurde verwijst naar methoden die moleculaire markeringen gebruiken om beslissingen te sturen in genetische verbetering en onderzoek. In de context van planten en dieren wordt vaak gesproken van markergestuurde selectie (MAS), waarbij DNA-markers die gekoppeld zijn aan gewenste eigenschappen worden gebruikt om individuen te selecteren die die eigenschappen waarschijnlijk dragen, zelfs voordat fenotypische tests zijn uitgevoerd.

Werkingsprincipe en typen: moleculaire markers zoals SNP’s of microsatellieten worden in kaart gebracht naast eigenschappen zoals ziekteweerstand of opbrengst. Bij MAS wordt in elke generatie getest op de aanwezigheid van de marker en worden de beste dragende individuen gefokt. Marker-gestuurde introgressie of backcrossing gebruikt markers om doelchromosomaire fragmenten gericht over te brengen en te behouden. Genomische selectie is een verwante benadering die op genome-wide markeringen werkt om de totale genetische waarde te voorspellen.

Toepassingen: markergestuurde technologieën vinden vooral toepassing in de landbouw, waar MAS heeft bijgedragen aan rassen met verbeterde ziekteresistentie en landbouwopbrengsten. In onderzoek en medische genomica kunnen markeringen helpen bij diagnostiek en personalisatie van behandelingen, en in farmacogenomica bij het voorspellen van drugrespons. Ook in diervernieuwing en biotechnologie speelt markergestuurd werken een rol.

Voordelen en beperkingen: de belangrijkste voordelen zijn snellere selectie en kostenreductie per lijn door vroege screening. Nadelen bestaan uit afhankelijkheid van betrouwbare marker-naar-kwaliteit koppelingen, mogelijk verlies van linkages door recombinatie, en de noodzaak van hoge marker-dichtheid en kosteneffectieve genotypering. Genomische selectie biedt verdere verfijning maar vereist uitgebreide data en analytische capaciteit.

Geschiedenis: markergestuurde methoden ontwikkeld gedurende de jaren 1980–1990 met de opkomst van moleculaire markers en genotypering, en zijn sindsdien uitgegroeid tot een standaardaanpak in moderne plant- en dierenselectie.