leenvertaling

Leenvertaling, ook wel calque genoemd, is een vertaalproces waarbij een uitdrukking uit een brontaal wordt vertaald door de elementen of de structuur ervan in het doeltaal te herleiden. In plaats van een klanknabootsing of het lenen van een woord uit de bron taal, wordt de betekenis stap voor stap overgenomen in de vorm van een nieuw woord of zin in de doeltaal.

Er bestaan verschillende soorten leenvertalingen. Bij lexicale calques wordt letterlijk een samenstelling of woordgedeelte vertaald, zoals winkelcentrum voor het Engelse shopping mall. Bij syntactische calques wordt een bron-taal constructie gerepliceerd in de doeltaal, bijvoorbeeld een constructie met passieve bouw of een bepaalde woordvolgorde. Semantische calques nemen een bestaand woord in de doeltaal over met een nieuwe betekenis die uit de brontaal is afgeleid.

In het Nederlands komen bekende voorbeelden voor uit recentere taalvorming. Zo is winkelcentrum een veelgebruikte vertaling van shopping mall. Cultuurschok wordt gebruikt voor culture shock, en vrije pers kan gezien worden als een vertaling van free press. Ruimteveer fungeert als vertaling van space shuttle in sommige contexten. Leenvertalingen spelen een belangrijke rol bij technologische, culturele en politieke terminologie, waar snelle conceptuitbreiding vraagt om duidelijke vertaalde vormen in plaats van uitsluitend leenwoorden.

Leenvertalingen tonen hoe talen elkaar beïnvloeden en hoe vaktermen over taalgrenzen heen kunnen worden verankerd. Hun gebruik kan variëren van strikt technisch tot alledaags, en ze kunnen na verloop van tijd vanzelf geïntegreerd raken in het standaardtaalgebruik.