koningsopvolging

Koningsopvolging is het systeem en de regels die bepalen wie de troon van een koninkrijk erft en op welk moment de opvolger feitelijk koning of koningin wordt. Het omvat wie in de opvolglijn staat en hoe de overdracht van de titel en de staatsmacht plaatsvindt na het overlijden of aftreden van de huidige heerser. In veel moderne staten is de troonopvolging erfelijk binnen de dynastie, maar de precieze volgorde en de voorwaarden verschillen per land en constitutie.

De opvolgingsregels kunnen verschillende vormen aannemen. Primogenituur geeft de troon aan de oudste nakomeling; agnatie geeft de nadruk aan de mannelijke lijn; cognatie laat ook vrouwelijke nakomelingen toe; absolute primogenituur kiest het oudste kind ongeacht geslacht. In hedendaagse constitutionele monarchieën ligt de opvolging meestal vast in grondwetten of wetten, en is vaak een formele proclamatie of parlementaire handeling nodig om de overdracht te bevestigen. Een erfopvolger kan een heir apparent zijn (iemand wiens opvolging zeker is zolang hij leeft) of een heir presumptive (wiens positie kan veranderen door latere gebeurtenissen, zoals de geboorte van een nakomeling).

Historisch en in de moderne tijd zijn de regels in veel landen hervormd om gendergelijkheid te waarborgen of om politieke stabiliteit te garanderen. Abdicatie is in sommige landen mogelijk en is een steeds vaker voorkomende praktijk in moderne monarchieën; zo gebeurde abdicatie in 2013 bij koningin Beatrix van Nederland.

Hoewel de functies van de staat per land kunnen verschillen, blijft koningsopvolging een kernaspect van de continuïteit van de heerschappij en van de constitutionele orde in de meeste moderne monarchieën.