kloneringstechnieken

Kloneringstechnieken verwijzen naar methoden om genetisch identieke kopieën te produceren van DNA, cellen of hele organismen. De term wordt veelal gebruikt voor moleculaire klonering van DNA, klonering van cellen en klonering van organismen in reproductieve en therapeutische context. Ook planten maken gebruik van klonering via vegetatieve voortplanting en weefselkweek.

Moleculaire klonering betreft het maken van identieke kopieën van DNA-fragmenten. Een doel-DNA-fragment wordt ingevoegd in een draagvector, zoals een plasmide, en in een gastheercel geïntroduceerd. Via herkenbare markeringssystemen en screening worden gewenste constructies onderscheiden en vermeerderd. Belangrijke technieken omvatten restrictie-enzymen, ligatie en polymerasekettingreactie (PCR). Deze vorm van klonering wordt toegepast in biotechnologie, geneeskunde en fundamenteel onderzoek.

Celklonering omvat methoden om identieke cellen of celijnen te produceren. Een prominente methode is somatische cellenkerntransplantatie (SCNT): de kern van een somatische cel wordt in een oocyt zonder kern geplaatst, waarna het embryo zich kan ontwikkelen en in sommige gevallen in een draagmoeder wordt geplaatst. SCNT werd beroemd door Dolly het schaap en toont aan dat genetisch identieke organismen mogelijk zijn, maar de techniek kent lage efficiëntie en epigenetische reprogrammeringsproblemen; geboren dieren kunnen afwijkingen vertonen en de gezondheidsresultaten variëren.

Therapeutische clonering richt zich op het produceren van genetisch identieke stamcellen of weefsels voor onderzoek of transplantatie, doorgaans met als doel ziekten te bestuderen of therapieën te ontwikkelen. Hierbij wordt vaak SCNT ingezet om embryonale stamcellen te verkrijgen, maar het einddoel is geen reproductie van een volwaardig dier.

Plantenklonering is wijd verbreid in de landbouw en tuinbouw. Methoden zoals weefselkweek, micropropagatie en vegetatieve voortplanting maken identieke planten mogelijk en helpen eigenschappen van rassen te behouden of te verspreiden.

Ethiek, wet- en regelgeving en maatschappelijke discussie spelen een centrale rol bij klonering, met name bij reproductieve cloning van dieren en menselijke toepassingen.