keuzemodelleringkeuzeexperimenten

Keuzemodellering en keuze-experimenten zijn methoden binnen econometrie en marktonderzoek voor het analyseren van menselijke keuzes. Keuzemodellering verwijst naar het kwantitatief modelleren van wat mensen verkiezen, op basis van hun waargenomen nut. Keuze-experimenten, vaak uitgedrukt als discrete choice experiments (DCE), zijn gestructureerde enquêtes waarbij respondenten kiezen tussen alternatieven die verschillen in attributen en attributenniveaus. Doel is om de trade-offs tussen attributen te schatten en bereidheid om te betalen te afleiden.

De theoretische basis is de Random Utility Theory: elk alternatief levert nutswaarde aan de respondent, die bestaat uit een systematisch component (afhankelijk van attributen) en een willekeurig component. Typische modellen zijn multinomial logit en conditional logit, met meer flexibele opties zoals mixed logit (random coefficients), nested logit en latent class modellen.

Ontwerp en uitvoering: cruciaal is de selectie van relevante attributen en niveaus, gevolgd door een efficiënt experimenteel ontwerp dat combinaties van elementen mogelijk maakt zonder een onoverzichtelijke set. Ontwerpen kunnen full factorial zijn of via fractionele factorial en D-efficient designs worden geoptimaliseerd. Respons en steekproefgrootte hangen af van het doel, heterogeniteit en modelcomplexiteit.

Toepassingen bestrijken gezondheidszorg, transport, milieu, woning- en productkeuzes en beleidswaardering. Uitkomsten omvatten voorspelde marktaandelen en waardeveranderingen, inclusief schattingen van willingness-to-pay.

Beperkingen zijn onder meer hypothetische bias, IIA-issues, cognitieve belasting en modelafhankelijkheid. Dankzij keuzemodellering en keuze-experimenten kunnen onderzoekers relatief subtiele voorkeuren en betalingsbereidheid kwantificeren voor beleid en producten.