kankerscreeningsprogrammas

Een kankerscreeningsprogramma is een systematisch, populatiegebaseerd initiatief dat gericht is op het vroeg opsporen van kanker of precancereuze aandoeningen bij asymptomatische mensen, met als doel sterfte en de morbiditeit te verminderen. Deze programma's worden doorgaans georganiseerd door overheidsinstellingen of publieke gezondheidsorganisaties en omvatten uitnodigingsprocedures, gestandaardiseerde screeningsmethoden, follow-up bij afwijkende resultaten, diagnostiek en behandeling, en voortdurende kwaliteitszorg en evaluatie.

Belangrijkste kenmerken zijn de doelgroep, het screeninginterval, de gebruikte tests en de wijze van uitvoering (georganiseerd via uitnodigingen of via zorgverleners). Screeningsprogramma's verschillen van opportunistische screening, waarbij individuen op eigen initiatief testen laten uitvoeren in ongestructureerde omstandigheden.

Veelvoorkomende kankers in nationale programma's zijn borstkanker (mammografie), darmkanker (coloscopie of sigmoïdoscopie na een fecaal occult bloedtest of FIT), en cervixkanker (HPV-test en/of cytologie). In sommige landen wordt ook longkanker gescreend bij hoogrisico personen met lage-dosis CT. De organisatie omvat doorgaans landelijke uitnodigingen, dekking en monitoring van deelname en resultaten.

Effectiviteit en afwegingen: systematische screening kan sterfte voor bepaalde kankers verlagen, maar brengt ook nadelen met zich mee, zoals valse positieven, overdiagnose en onnodige diagnostiek. De netto-effectiviteit hangt af van testnauwkeurigheid, deelnamegraad, follow-upkwaliteit en de impact op de gezondheidszorg. Schadelijke effecten dienen altijd meegewogen te worden in beleidsbeslissingen.

Kwaliteitsindicatoren omvatten dekking, deelname, nauwkeurigheid van tests, tijdigheid van follow-up en het stadium waarin kanker bij detectie wordt aangetroffen. Toekomstige ontwikkelingen, zoals HPV-vaccinatie, zelfafnameopties en digitalisering van uitnodigingen, beïnvloeden de vorm en effectiviteit van kankerscreeningsprogramma's.