gemeenschapssamenstelling

Gemeenschapssamenstelling is een term uit de ecologie (en in bredere zin ook in sociologie) die verwijst naar welke soorten aanwezig zijn in een specifieke omgeving en hoe hun abundantie zich tot elkaar verhoudt. In de ecologische context gaat het vooral om taxonomische samenstelling, maar ook om functionele samenstelling (de aanwezigheid van kenmerken die invloed hebben op ecosystemen) en fylogenetische samenstelling (verwantschappen tussen soorten). In de sociologie kan het slaan op demografische kenmerken en de diversiteit van een menselijke gemeenschap.

De kerncomponenten zijn onder meer de soortenrijkdom (het aantal soorten), de evenwichtige verdeling van populaties (evenness) en de relatieve abundantie van soorten. Daarnaast spelen functionele kenmerken, zoals kolonisatie- en verspreidingscapaciteit, en fylogenetische verwantschappen een rol. De samenstelling kan ook worden beschreven op verschillende schalen, van microhabitats tot hele regio’s, en kan in de tijd veranderen door processen als soortverander, en succesie of verstoringen.

Metingen en analysemethoden omvatten veldmetingen van soortensamenstelling, biomassaprijzen en abundantie. Veelgebruikte maatstaven zijn diversiteitsindices zoals Shannon en Simpson, en dissimilariteits- of afstandsmaatregelen zoals Bray-Curtis of Jaccard. Met ordinatietechnieken (bijv. NMDS, PCA) kunnen verschillen tussen gemeenschappen visueel worden weergegeven. Moderne ecologie combineert ook data uit eDNA, remotely sensed data en lange-termijnmonitoring.

Belangrijke determinanten van gemeenschapssamenstelling zijn milieufiltering, niche-differentiatie, dispersiebeperkingen, verstoringen en succsessie, waarbij schaal en tijdsas essentieel zijn. Toepassingen omvatten biodiversiteitsmonitoring, natuurbeheer, restauratie- en landschapsplanning, en het inzichtelijk maken van ecosysteemfuncties.