espontaan

Espontaan is geen gangbare spellingsvorm in het standaard Nederlands; de juiste schrijfwijze is spontaan. Het woord is een bijvoeglijk naamwoord en bijwoord dat verwijst naar iets wat uit eigen beweging ontstaat, zonder voorafgaande planning of buitenaf opgelegd voordeel. Spontane handelingen, reacties of gedragingen worden als natuurlijk, ongekunsteld en ongedwongen beschouwd.

Etymologie en betekeningsnuances: spontaan komt van het Franse spontané, afgeleid van Latijn spontaneus, wat letterlijk “uit eigen beweging” of “van zichzelf komend” betekent. In het Nederlands verwarmde dit zich tot een eigenschap van natuurlijk en ongedwongen handelen. De term kan zowel naar menselijke handelingen als naar gebeurtenissen verwijzen die zonder doelgerichteplanning voorkomen.

Spelling en gebruik: Espontaan verschijnt doorgaans als een foutieve vorm of als gevolg van typografische variatie. In standaard Nederlands is spontaan de juiste vorm. Het woord kan zowel als adjectief als bijwoord worden gebruikt, bijvoorbeeld: “Zij reageerde spontaan,” of “Het publiek lachte spontaan.” In combinatie met substantieven zegt men vaak “spontane actie,” “spontane beweging,” of “spontane beslissing,” waarbij het accent ligt op de natuurlijk ontstane aard ervan.

Gerelateerde termen: spontaneiteit of spontaniteit is de bijbehorende zelfstandige naamwoordvorm. Verwante begrippen zijn onder meer impulsief en natuurlijk, die wel verwante nuances kunnen aangeven maar niet precies dezelfde lading hebben.

Zie ook: spontaneïteit, spontaniteit, spontaan gedrag, spontane reactie.